زنجبیل و اثرات مؤثر آن با رویکرد دارویی

 

گیاه زنجبیل (Ginger) بانام علمی Zingiber Officinale، گیاهی است دو تا چندساله که بخش اصلی مورداستفاده آن ساقه زیرزمینی یا ریزیم آن می‌باشد.ریزوم های ضخیم و کلفت گیاه بخش دارویی آن را تشکیل می‌دهند. انواع تجاری زنجبیل عبارت‌اند از: زنجبیل جامائیکایی، چینی، آفریقایی، استرالیایی، هندی.زنجبیل به شکل‌های تازه و خشک قابل‌مصرف است. اما در شکل خشک آن‌که حالت دهیدراته شده زنجبیل تازه است. مقادیر شواگول ها (فراوان‌ترین عناصر در زنجبیل تازه) کاهش می‌یابند. و تبدیل به جینجرول ها (فراوان‌ترین عناصر در زنجبیل خشک) می‌شوند. و میزان تأثیرگذاری آن افزایش می‌یابد. شکل خشک زنجبیل هم به شکل‌های پودر زنجبیل، قرص زنجبیل و یا کپسول زنجبیل، عصاره زنجبیل بدون اثرات جانبی بر معده و ایجاد تحریک آن مؤثرتر است.

تخمین زده می‌شود 250-500 هزار گونه مختلف گیاهی بر روی کره زمین وجود دارد. باوجود تعداد زیاد گونه‌های مختلف گیاهی، درصد نسبتاً کوچکی از گیاهان به‌عنوان منبع غذایی انسانی مورداستفاده قرار می‌گیرند. ازجمله گیاهانی که دربسته‌ی غذایی روزانه جایگاه ویژه‌ای دارد گیاه زنجبیل است.که اثرات بالقوه آن نسبت به سایر گیاهان دارویی از دیرباز بسیار موردتوجه پژوهشگران بوده است. زنجبیل از خانواده گیاهان گرمسیری است که توسط اداره غذا و داروی ایالات‌متحده به‌عنوان داروی ایمن معرفی‌شده است.https://dr-zarghani.com/product/عصاره-خوراکی-زنجبیل-دکتر-زرقانی120-سی-سی-dz/

همچنین به‌عنوان ادویه‌ای مطبوع و اشتهاآور در صنایع غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. مطالعات باستانی نشان می‌دهد این گیاه از ایران و کشورهای عربی به کشورهای اروپایی و غربی معرفی‌شده است.

یافته‌ها

برای قرن‌ها، این گیاه به‌عنوان بخش مهمی از طب چینی، طب سنتی هندی و طب گیاهی یونانی برای درمان زکام. روماتیسم، بیمارهای عصبی، التهاب لثه، دندان‌درد، آسم، سکته مغزی، یبوست و دیابت. به عنوان ماده ضدالتهاب برای بیماری‌های اسکلتی-عضلانی، درمان آرتریت روماتوئید، در درمان استفراغ، نفخ، سوءهاضمه و تنگی نفس و سرفه کولیک، درد شکم، اسهال، اسپاسم و دیگر اختلالات عضلات صاف، سرماخوردگی، افزایش حافظه استفاده می‌شده است.

همچنین ضد تب و ضد ورم، دارای اثر آنژیوزنز (رگ زایی) می‌باشد.در طب سنتی ایران برای درمان بیماری‌های مختلف شامل اختلالات گوارشی، اختلال تنفسی، تصلب شرائین، میگرن، افسردگی، زخم معده و افزایش کلسترول استفاده می‌گردد.دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است.گرد يا پودر زنجبيل در درمان آنفلوانزا و تحريك اشتها، يا به‌عنوان ماده ضدالتهابي در درمان سردرد ميگرني به كار می‌رود. اين گياه در بهبود علائم تهوع و استفراغ دوران بارداري، جراحي، شیمی‌درمانی و بيماري مسافرت نيز مؤثر بوده است. حرکات دودي روده را فعال کرده و ضد نفخ و تقویت‌کننده معده می‌باشد. همچنین با تأثیر بر ترشح سروتونین، تهوع و استفراغ بیماران را کنترل می‌کند.

 

 

ترکیبات:

تركيبات زنجبيل مثل هر گياه ديگر بسيار پيچيده  است. شامل مواد مختلفي، نظير کربوهیدرات‌ها، اسيدهاي چرب آزاد، اسيدهاي آمينه، پروتئین‌ها، فيتواسترول ها، ویتامین‌ها مانند 3Bو6 B و مواد ضروري مانند كلسيم، منيزيم، است. تاکنون بیش از 50 نوع آنتی‌اکسیدان از ریزوم زنجبیل جداشده است. هیچ‌گونه عوارض جانبی در مصرف آن گزارش نشد.

جینجرون، زینجیبرن و شاقول عمده‌ترین آن‌ها می‌باشد؛ که بیشتر هم موردبررسی قرار می‌گیرند .سزکوییترپنها عملکرد آنتی‌اکسیدانی دارند که توانایی خنثی کردن رادیکال‌های سوپراکسید و هیدروکسیل رادارند. علاوه بر این اثرات ضدالتهابی و ضد مرگ سلولی را نشان داده اند. ریزوم شامل 1% تا 4% روغن‌های فرار و اولئورزین است. از بین تمام جینجرول ها، 6-جینجرول فراوان‌ترین و به‌خوبی بررسی‌شده فیتو شیمیایی زنجبیل است. عطروطعم ویژه زنجبیل به دلیل ترکیباتی مانند زینجرون، زینجیبرن، جینجرول، اولئورزین، زایولن، شوقول و سایر ترکیبات) نشاسته، موسیلاژ و پروتئین ( می‌باشد. علاوه بر این، مشخص‌شده است که حاوی مقادیر کمی از عناصر سمی مانند کادمیوم، سرب و نیکل است. اکثر مردم به‌اشتباه معتقد هستند که محصولات گیاهی بهتر و بی‌خطرتر (بدون عوارض جانبی ) و بسیار مؤثر از داروهای شیمیایی هستند.

پژوهش ها

پژوهش‌ها نشان داده‌اند مصرف زنجبیل در موش‌های صحرایی نر موجب افزایش غلظت تستوسترون، LH و FSH می‌شود. میزان قابل‌توجهی آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز را افزایش داده و با تکثیر و تمایز اسپرم‌ها باعث افزایش باروری می‌شود. همچنین استفاده از کمپرس گرم زنجبیل، سبب بهبود سریع‌تر، علائم احتقان پستان و به دنبال آن افزایش نمره خودکارآمدی شیردهی می‌کردد.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده مصرف طولانی‌مدت مکمل زنجبیل و تمرین مقاومتی، سطح سرمی سوپر اکسید دیسموتاز را افزایش داده است، بنابراین انجام طولانی‌مدت تمرینات مقاومتی به همراه مکمل زنجبیل می‌تواند.عامل مؤثری برای تغییرات مطلوب در شاخص آنتی‌اکسیدانی بیماران دیابت نوع دو باشد. تمرین تناوبی شدید به‌تنهایی یا همراه با مکمل زنجبیل بهبود نسبی ویژگی‌های ساختاری و عملکردی قلب زنان دارای اضافه‌وزن را به همراه دارد.درحالی‌که زنجبیل به‌تنهایی اثرات کاهنده‌ای بر فشار سیستول و دیاستول دارد.

می‌توان آن را براي تسكين علائم گوارشي بيماران مبتلابه سندرم روده تحریک‌پذیر توصيه نمود.افزودن اسانس زنجبیل باعث افزایش ماندگاری ماست، از طریق کاهش رشد کپک‌ها و مخمرها می‌شود.بنابراین ماست حاوی اسانس زنجبیل به علت خاصیت سلامت بخشی برای مصرف‌کنندگان توصیه می‌شود.

نتایج مطالعات نشان داد كه استفاده از داروي گياهي زنجبيل با دوز 500 میلی‌گرم، دو بار در روز تأثير مناسبي بر كاهش شدت درد در ديسمنوره اوليه دارد. در مقايسه با داروهاي شيميايي عوارض جانبي كمتري دارد.

ورزش درمانی

شواهد سیستماتیک نشان می‌دهد که ورزش‌درمانی به همراه مصرف زنجبیل، درمانی مؤثر براي بیماران مبتلابه ام‌اس است. با توجه به نتایج مطالعات، آروماتراپی استنشاقی عصاره زنجبیل در کاهش شدت تهوع، تعداد دفعات اق زدن و استفراغ بعد از عمل جراحی کله سیستکتوي لاپاراسکوپیک (برداشتن کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی )،مؤثر است .

کاهش عوارض دیابت

درمان با زنجبیل در موش‌های دیابتی ( تزریق با استرپتوزوسین القاشده) باعث بهبود قند خون ،چربی خون،و عملکرد کلیه می‌شود.همچنین مشخص شد استفاده از زنجبیل تغییرات بافتی در کلیه را به حداقل می‌رساند. استرس اکسیداتیو و التهاب و آپوپتوز را کاهش و باعث تقویت دفاع آنتی‌اکسیدانی می‌شود.به‌طور خاص، درمان با عصاره زنجبیل می‌تواند از خطر مرگ ناگهانی قلبی که در سالمندان تحت درمان با دومپریدون با دوزهای بیش از 30 میلی‌گرم در روز مشاهده می‌شود، پیشگیری کند.

بهبود سیستم ایمنی

یک مطالعه نشان داد که مصرف زنجبیل به میزان 1 گرم در روز کمک به بهبود کلی عملکرد سیستم ایمنی می‌کند. با توجه به یافته‌ها احتمالاً مصرف کپسول زنجفیل (1 گرم در روز) ممکن است برای تسکین CINV ایمن باشد.مطالعه‌ای نشان داد که مصرف روزانه 1.2 گرم زنجبیل به مدت 90 روز باعث کاهش مقادیر FBS، TC و LDL در افراد مبتلابه دیابت نوع دوم می‌شود. همچنین بیان شد که عصاره زنجبیل می‌تواند AR را کاهش دهد علائم و عوارض جانبی آن نیز از لوراتادین کمتر است.

اثرات مفید زنجبیل و متابولیک‌های آن بر روی انواع سرطان‌ها و رده‌های سلولی ریه، روده بزرگ، پوست، لوزالمعده، پروستات، کبد، تخمدان، روده بزرگ، سینه، کلیه و غیره توسط بسیاری از محققین طی 20 سال گذشته شناسایی‌شده است.

چاقی

جینجرول می‌تواند التهاب متابولیک در کبد و مقاومت به انسولین را برای درمان چاقی کاهش دهد. این مکانیسم عمدتاً در مهار هیپرتروفی بیش‌ازحد و هیپرپلازی سلول‌های چربی نقش دارد. 6- جینجرول وزن بدن را کاهش می‌دهد و متابولیسم گلوکولیپید سرم را در موش‌های چاق ناشی از HFD « رژیم غذایی پرچرب » تنظیم می‌کنند. عصاره زنجبیل، توان‌زیستی سلول‌های بنیادی مزانشیمی مشتق از بافت چربی انسان را به‌صورت وابسته به دوز و زمان، افزایش می‌دهد.

ترکیبات شیمیایی زنجبیل مانند 8-جینجرول، 10-جینجرول به‌طور قابل‌توجهی در برابر COVID-19 فعال است.با توجه به داکینگ مولکولی مصرف منظم زنجبیل در رژیم غذایی ما ممکن است.درمان مفیدی در پیشگیری از ویروس کرونا باشد.زنجبیل همچنین مسیر ژنتیکی را تعدیل می‌کند. بر سرکوب تومور ژن‌ها تأثیر می‌گذارد و 8-جینجرول، 10-جینجرول، به‌طور قابل‌توجهی در برابر کووید 19 فعال هستند. ترکیبات فوق به دلیل خاصیت چربی‌دوستی بیشتر و همچنین به دلیل پیوند هیدروژنی میل ترکیبی خوبی با گیرنده دارند.

اثرات ضدویروس بر ویروس سنسشیال تنفسی انسانی (HRSV) و ویروس Feline Calcivirus و ویروس هپاتیت C، ویروس آنفولانزا H1N1) A) و ویروس هرپس نوع 2(HSV) و ویروس هرپس نوع 1(HSV-1) و اثرات ضدالتهاب با اثرگذاری بر سیستم ایمنی از زنجبیل گزارش‌شده است.

حضور اسانس و پودر زنجبیل در فرمولاسیون کلوچه ضمن تولید محصولی با طعم خوشایند می‌تواند رشد کپک و مخمر را طی مدت‌زمان ماندگاري کاهش دهد.

زنجبیل در برابر آسیب‌های بافتی و سمیت بیوشیمیایی ناشی از حشره‌کش (LCT) اثر پیشگیرانه دارد.فرمولاسیون‌های دارویی مختلف که به بیمار داده می‌شود. می‌تواند به اشکال مختلف مانند جامد مانند قرص، کپسول، پودر، قرص با رهش کنترل‌شده باشد. نیمه جامد مانند ژل، کرم، لوسیون، شیاف یا قطره‌های مایع مانند، شربت‌ها، روغن‌ها، تزریقی. نوع فرمولاسیون به عوامل مختلفی مانند وضعیت بیمار، سن، جنسیت، میزان انتشار دارو و وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد که مخصوص مسیرهای تجویز خاص است.

مکانیسم اثر

بهبود انقباض عضلانی قلب درنتیجه‌ی مصرف جینجرول ها با تأثیرگذاری مستقیم بر Ca2+ATPase شبکه سارکوپلاسمی و هم‌چنین تحریک گیرنده‌های موسکارینی و بلوک کردن کانال‌های کلسیمی وابسته به ولتاژ باعث کاهش فشارخون و گشادشدن سرخرگ‌ها می‌شود.

اثرات کاهش قند خون، افزایش و نیز کاهش فشارخون، اثر بر قلب و عروق، مهار پروستاگلاندین ها و تجمع پلاکت،برای آن ثبت‌شده است.

جینجرول ها و شوگاول ها، سیکلواکسیزناز1 و 2 را مهار می‌کنند.از سنتز لکوترین و تولید سایتوکین های پیش التهابی پیشگیری می‌کنند. بنابراین ممکن است اثرات ضدالتهابی آن از طریق مهار تولید پروستاگلاندین ها و لکوترین ها صورت گیرد.که با جلوگیري از سنتز سایتوکین هاي پیش التهابی شامل اینترلوکین1و TNF-α است.

ترکیبات شیمیایی  زنجبیل حاوي سزکوئیترپن ها و بايسابولن می‌باشد.که از طریق مهار مستقیم مسیر سیکلواکسیژناز و لیپواکسیژناز- 5 نیز خاصیت ضدالتهابی خو د را ایفا می‌کند.

در جهت اثرات ضدالتهابی زنجبیل،گزارش‌شده است.که ترکیب فعال آن مثل جینجرول و شوگولول به‌خوبی توانایی مهار تولید پروستاگلاندین ها و نیتریت اکسید و حتی اینترلوکین هاي درگیر در التهاب را دارد.

لازم به ذکر است بر اساس مطالعات مستند و علمی مقادیر روزانه‌ی 1 تا 3 گرم زنجبیل در انسان‌ها توصیه می‌شود. بدون اینکه تظاهر عوارض جانبی در آن‌ها مشاهده شود. در منابع محدودي به برخي عوارض خفيف و گذراي زنجبيل ازجمله سوزش سر دل و در مقادير بالاتر از 6 گرم در روز تحريك معده اشاره‌شده است.

برخی از نویسندگان فعالیت ضدالتهابی 6-جینجرول را به مهار سیتوکین های پیش التهابی و ارائه آنتی‌ژن ماکروفاژهای فعال‌شده با. LPS نسبت می‌دهند. که شوگاول ها و همه جینجرول ها تولید NO را در سلول‌های RAW 264.7 تحریک‌شده با LPS به روشی وابسته به دوز مهار می‌کنند. علاوه بر این، آن‌ها با آزمایش‌های خود نشان دادند.که تحریک سلول‌های RAW 264.7 به مدت 24 ساعت باعث افزایش چشمگیر تولید PGE2، چهار برابر سطح پایه شد.

گزانتین اکسیداز

زنجبیل آنزیمی به نام گزانتین اکسیداز را که عمدتاً در تولید گونه‌های اکسیژن فعال (ROS) نقش دارد، مهار می‌کند. زنجبیل فاکتور رونویسی NF-kB هسته‌ای را مهار می‌کند. NF-kB فعال‌شده را می‌توان در محل‌های التهاب تشخیص داد. پیوندی بین فعال‌سازی NF-kB، تولید سیتوکین و التهاب در حال حاضر به‌طورکلی پذیرفته‌شده است. 6- جینجرول با کاهش بیان NO سنتاز القایی و TNF-α از طریق سرکوب فسفوریلاسیون I-kBα. فعال‌سازی هسته‌ای NF-kB و انتقال PKC-α، فعالیت ضدالتهابی را نشان داد.

همچنین مشخص شد که این ترکیب پاسخ‌های التهابی باواسطه TLR را کنترل می‌کند. این فعال‌سازی NF-kB و بیان COX-2 را با مهار دیمرسازی TLR4 ناشی از LPS مهار کرد. تندی متوسط ​​زنجبیل به مخلوط مشتقات جینجرول در بخش اولئورزین زنجبیل فرآوری شده نسبت داده‌شده است. جینجرول ها دارای بخش وانیلیل هستند. که برای فعال‌سازی گیرنده VR1 بیان‌شده در نورون‌های حسی درد مهم در نظر گرفته می‌شود. ددوف گزارش داد که جینجرول‌ها به‌عنوان آگونیست در گیرنده‌های وانیلوئید عمل می‌کنند .که مکانیسم دیگری را پیشنهاد می‌کند که توسط آن زنجبیل ممکن است درد التهابی را کاهش دهد. این یافته جینجرول و زینجرون را به لیست آگونیست های گیرنده وانیلوئید اضافه کرده است. علاوه بر این، حضور گیرنده‌های VR1 در سراسر ساقه مغز جایی که مرکز تهوع در آن قرار دارد. ممکن است تا حدی با استفاده رایج از زنجبیل به‌عنوان داروی ضد استفراغ مرتبط باشد.

شواهدنشان داده‌اند که بسیاری از ترکیبات  دارای فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی هستند که ممکن است در کاهش علائم بیماری‌های التهابی مزمن، به‌ویژه درد، فعال باشند. زنجیره آلیفاتیک و بخش‌های هیدروکسیل موجود در 6-GN و 6-SG مسئول فعالیت‌های جهش‌زا هستند. این یافته‌ها در مورداستفاده از متابولیت های خالص به‌عنوان مواد مغذی به‌جای عصاره کامل زنجبیل هشدار می‌دهند.